شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید

تاریخ تألیف کتاب بین اول رجب ۶۴۴ و پایان صفر ۶۴۹ ه‍.ق بوده‌است. ابن ابی‌الحدید هم بر ادبیات عرب و هم بر تاریخ اسلام مسلط بوده‌است و شرح وی از حیث بیان زیبایی‌های ادبیِ نهج‌البلاغه و ذکر مسائل تاریخی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. محتمل است که او اولین شارح غیرشیعه نهج‌البلاغه باشد.

با چشم‌پوشی از اختلافات عقیدتی، این اثر حاوی گزارش‌های مفصل تاریخی است. ابن ابی‌الحدید در تدوین این گزارش‌ها از منابعی چون کتاب الاغانی ابوالفرج اصفهانی، سیرهٔ ابن هشام و تاریخ طبری بهره جسته‌است و نیز از برخی منابع نادر استفاده کرده که امروزه از میان رفته یا در دسترس قرار ندارند.

چندین اثر توسط علمای شیعه در نقد و بررسی این کتاب نگاشته‌اند، نظیر

• الروح فی نقض ما أبرمه ابن ابی‌الحدید» اثر احمد بن طاووس (متوفی ۶۷۳ ه‍.ق)،
• سلاسل الحدید لتقیید ابن ابی‌الحدید اثر شیخ یوسف بحرانی (متوفی ۱۱۸۶ ه‍.ق)،
• سلاسل الحدید فی رد ابن ابی‌الحدید اثر مصطفی بن محمدامین (متوفی ۱۳۳۱ ه‍.ق)،
• الرد علی ابن ابی‌الحدید اثر علی بن حسن بلادی بحرانی (متوفی ۱۳۴۰ ه‍.ق)،
• الشهاب العتید علی شرح ابن ابی‌الحدید نگاشتهٔ شیخ عبدالنبی عراقی
• الرد علی ابن ابی‌الحدید اثر شیخ طالب حیدر
• مع الحدیدی فی شرحه، اثر علی خادمی از وعاظ ایرانی معاصر.

از این کتاب چند ترجمه به زبان فارسی وجود دارد، نظیر ترجمهٔ کامل و یک دست غلامرضا لایقی که توسط نشر نیستان چاپ شده، ترجمه شمس‌الدین محمد بن مراد در دورهٔ صفوی، ترجمهٔ نصرالله تراب بن فتح‌الله دزفولی و ترجمهٔ محمود مهدوی دامغانی.